Ik reisde met een klein gezelschap via Sao Paulo naar Campo Grande voor een bezoek aan de Zuid-Pantanal. Verscholen in het westen van Brazilië, tegen de grens met Bolivia en zelfs nog uitlopend in het zuiden langs de grens met Paraguay, ligt dit enorm uitgestrekte en unieke natuurgebied. Het is bijna zes maal zo groot als Nederland. Geschreven door: Monique Peereland
Mijn Pantanal-avontuur
Het ontdekken van landen en regio’s in de wereld blijft een verrijking als bezoeker. Ervaringen die ver weg staan van je eigen realiteit, die tot andere inzichten kunnen leiden, je zelfs als mens kunnen veranderen. Steeds meer raak ik gefascineerd door bestemmingen die ver van mij afstaan, die mij het gevoel geven onderdeel uit te maken van een ‘andere’ wereld. Hoe meer, hoe beter. En met dat gegeven, heb ik zin in deze reis, niet naar de meest bezochte zuidelijke regio’s, maar naar een grotendeels onbekend deel van de Zuid-Pantanal. We bezoeken de noordelijke regio’s; de Pantanal van Nhecolandia en Paiaguas waar veel woeste natuur nagenoeg onaangetast is.
Dag 1. Aankomst Campo Grande
Via Sao Paulo reizen we per binnenlandse vlucht naar Campo Grande. De eerste nacht brengen we hier door om de volgende dag op tijd te vertrekken naar het noorden.
Dag 2. Campo Grande – Coxim
Voordat we naar Coxim rijden, bezoeken we de ‘mercado municipal’ in Campo Grande, een grotendeels overdekte markt, waar iedereen uit de wijde omgeving inkopen komt doen. De autorit vanuit Campo Grande duurt zo’n 4 uur, maar we onderbreken de reis met een aantal stops. Uiteindelijk komen we aan in het stadje Coxim, officieel één van de toegangspoorten tot de Pantanal. Je vindt er hotels, restaurants en winkels. Ik ontmoet er de familie van onze gids Ariel en drinken er ’s avonds een biertje mee. Biertjes die in bakken vol met ijs op tafel worden geserveerd samen met 2 grote borden eten voor iedereen die trek heeft en als extra traktatie een live-optreden van een volkszanger die het hele terras aan het zingen krijgt.
Dag 3. Jaurú
Vergezeld door de familie en vrienden van onze gids Ariel rijden we naar het mijndorpje Jaurú. Onderweg pikken we Macedo op, waarmee we later tijdens deze reis nog uitgebreid kennis maken. Het eerste gedeelte reizen we over asfalt en daarna 50 kilometer over onverharde weg. Jaurú bestaat maar uit een paar huizen met centraal de belangrijkste ontmoetingsplaats, de supermarkt, tevens kroeg. In deze gemeenschap van mijnwerkers, vissers en kleine boeren lijkt er, sinds het eind 19e eeuw is gesticht, weinig te zijn veranderd.
En omdat elk tijdstip van de dag een goed moment is voor een koud biertje, wordt dit nog maar eens bevestigd door er om 10u met elkaar op te proosten! Hierna maken we ons op voor een wandeltocht langs de oevers van de Jaurú rivier. Bepakt met koelboxen met de lunch en voldoende koude drankjes arriveren we na zo’n 40 minuten bij de verblijfplaats van Anulino, een mijnwerker van ongeveer zeventig jaar.
Het onderkomen van Anulino is een eenvoudige hut van gesprokkeld hout dat met zeil is afgedekt, ingericht met een hangmat en wat spullen voor het dagelijks gebruik. Daarbuiten bevindt zich de ‘keuken’. Anulino is een aandoenlijke lieve man die zijn hele leven al mijnwerker is. Voor een aantal maanden van het jaar komt hij naar deze plek om nog steeds bijna dagelijks een paar uur in de mijnen te werken. Tijdens ons bezoek is hij onze gastheer.
Macedo laat zien hoe je met takken uit de omgeving spiesen maakt voor het vlees. De pannen pruttelen op het vuur, er wordt cassave, rijst en bonen bereid. De BBQ lunch is fantastisch, mede door de sfeer, de bijzondere plek waar we zijn, het uitzicht op de rivier, maar bovenal door het gezicht van Anulino dat vervuld is van trots. Wij, die speciaal voor hem zijn gekomen om kennis te maken met hem en zijn leven en wij, op onze beurt trots omdat we daar een onderdeel van uit mogen maken.
Bij ons gezelschap hebben zich inmiddels ook de bootmannen gevoegd, zij brengen ons later via de rivier terug naar Coxim. Maar eerst worden we meegenomen, om te zien hoe het zand uit de mijnen in de rivier wordt gewassen. Diamanten worden er niet meer gevonden, zelfs geen edelstenen. Heel af en toe worden er vergruisde steentjes gevonden die op edelstenen lijken. Anulino bewaard deze dan zorgvuldig, in de hoop dat het nog wat opbrengt.
Hierna reizen we over het water terug naar Coxim. Er volgt een hele mooie boottocht stroomafwaarts over de rivieren Jaurú, Coxim en Taquari. Onderweg zien we vogels waaronder de Tuiuiu’s (een enorme ooievaar van ruim een meter hoog) en apen, we stoppen voor een ‘plunch in the river’, zetten ons schrap voor een aantal wilde stromingen en komen in een enorme tropische regenbui terecht. Aan het einde van de middag leggen we aan bij ons hotel, wat een geweldige dag vol indrukken.
Meet the locals
’s Avonds schuiven we in het stadje aan op een eenvoudig terras voor een kipburger met friet. Vader, moeder en zoon runnen de snackcar, ze zijn herkenbaar aan de witte haarnetjes. Het ‘plaatje’ is compleet als we 2 televisies zien met slecht beeld en geluid, speciaal neergezet voor de bezoekers. We komen er achter dat de auto’s die aanrijden en het raampje openen om iets naar de snackcar te schreeuwen, de take-away service is. Dan richt onze aandacht zich op het eten. Het wordt in een kleurrijk plastic mandje geserveerd door zoonlief. We slenteren daarna in de zwoele avondlucht terug naar ons hotel.
Later op de avond zijn we uitgenodigd voor een bruiloft. Een Braziliaanse bruiloft is voor buitenstaanders best een belevenis. Prachtig gedekte tafels met veel gasten, zoveel gasten dat er te weinig tafels en stoelen zijn en er buiten nog wat plaats gemaakt moet worden. Het bruidspaar laat lang op zich wachten, maar als ze er dan uiteindelijk rond middernacht zijn, kan er tot in ochtend gegeten en gedronken worden. Voordat we vertrekken nog even op de kiek met de moeder van de bruid.
Dag 4 & Dag 5: Coxim – de Pantanal van Nhecolandia
Macedo, is vandaag onze chauffeur en staat klaar met zijn Toyota Bandeirante. De 4 x 4 open truck is fantastisch, we rijden ermee naar de Pantanal van Nhecolândia, één van de best bewaarde gebieden van de zuidelijke Pantanal dat zich kenmerkt door de vele lagunes. Hier ligt de fazenda ‘alegria do taquari’, ons verblijfadres voor de komende dagen.
Macedo vertegenwoordigt voor mij het symbool van de ‘moderne’ Pantaneiro ofwel de Braziliaanse cowboy in de Pantanal. Dus niet één met hemd, hoed en laarzen met sporen, die vastgeplakt zit in het zadel van een paard, maar eentje die het paard heeft verruild voor een oude Toyota Bandeirante en een onvoorwaardelijke vriendschap heeft gesloten met zijn hondje. Ze zijn onafscheidelijk en beleven de grootste lol als ze samen op jacht gaan naar armadillo’s of kaaimannen. Dat hij een echte Pantaneiro is bewijst zijn geoefend oog voor het spotten van dieren en met weinig middelen bereidt hij een smakelijke maaltijd midden in de natuur. De maté, koude thee uit een thermosfles die zo kenmerkend is voor de Pantaneiro cowboy, is niet aan hem besteed, liever een biertje voor de dorst en als het even kan een cachaça (sterke drank) puur.
Bij de ingang van de plek waar we een toiletstop maken worden we verwelkomd door een luidruchtige groep ara’s die zich in de bomen verschuilt. Er is een bar, waarvan je in eerste instantie denkt aan vergane glorie, maar het is er één met zoveel karakter dat ik het toch een foto waard vind.
Onderweg jaagt Macedo op armadillo’s, we zien kleine struisvogels, een miereneter en vele vogels waaronder kleine uilen die op de palen van landafrastering rustig om zich heen kijken. We arriveren uiteindelijk op onze fazenda voor de komende 2 nachten. De omgeving is groots, we maken een paardrijdtocht, varen over prachtige lagunes, in de avond rijden we naar een plek waar ara’s in groepen samen komen, worden tijdens onze tocht over het uitgestrekte landgoed gevolgd door een grote kudde koeien, bewonderen een onvergetelijke zonsondergang en ’s avonds gooien we een hengel uit in één van de vele visrijke lagunes in deze regio.
Dag 6. Pantanal van Paiaguas naar Coxim
Na het ontbijt maken we een mooie tocht met een snelle motorboot over de rio Taquari naar de plek waar Macedo ons opwacht met zijn truck. We maken ons op voor een rit door de ongelofelijk ruige wildernis van de Pantanal van Paiaguais. Er wordt ons een lange tocht beloofd maar wel één met geweldige ervaringen.
Maar eerst maken we een stop bij een roadside bar, die absoluut een bezoek waard is. In de wijde omtrek is dit de enige roadbar met daardoor een grote klandizie. De dame die eigenaar is en de tent ook zelf runt heeft een goed leven, wordt gezegd, wat zoveel wil zeggen als; ze is steenrijk. Er wordt geproost op de dag die voor ons ligt, het duurt even, maar dan gaan we toch echt vertrekken met voldoende gekoelde drankjes en water.
In de Pantanal is al het land privébezit, elke eigenaar heeft de gigantische stukken land afgezet, er zijn maar een aantal hekken die toegang verlenen. Macedo komt veel in deze regio’s en weet de toegangshekken vrijwel blindelings te vinden. Omdat hij de meeste eigenaren kent, heeft hij ook toestemming om door dit gebied te reizen. Om de haverklap is er een hek die hij moet openen en sluiten.
De uitgestrektheid is ongekend, we komen amper andere auto’s of mensen tegen. Wel zien we honderden kaaimannen, in en bij de lagunes waar ook veel capivaras, de grootste knaagdieren ter wereld, te zien zijn. Onderweg lukt het Macedo eindelijk een armadillo te vangen, die hij vervolgens weer vrijlaat. Diezelfde dag probeert hij dat ook bij de kaaimannen, het is indrukwekkend om te zien, maar ondanks verwoede pogingen glippen ze telkens tussen zijn handen weg. Pas ‘s avonds laat vindt hij een baby kaaiman, die hij alleen even optilt om ons te laten zien.
Voor de lunch strijken we neer onder een aantal bomen waar enige verkoeling te vinden is. Daarna reizen we verder en komen we heel af en toe een fazenda tegen. Als de watervoorraad dreigt op te raken, stoppen we bij een huisje waar de vriendelijke bewoners ons van water voorzien en uitnodigen voor een kopje koffie. Er wordt zelfs cake aangeboden die warm uit de oven komt.
Het wordt donker, het landschap kleurt en de tocht duurt voort, tot we alleen nog maar de contouren van het landschap kunnen zien. Moe maar met een geweldige dag in ‘the pocket’ keren we terug in de bewoonde wereld van Coxim. We nuttigen met zijn allen nog een maaltijd om daarna van een goede nachtrust te genieten.
Dag 7. Coxim naar Rio Verde
We nemen in de ochtend de tijd om door Coxim te slenteren, er worden wat boodschapjes gedaan, een ijsje gegeten en we bezoeken de meest bekende bar van het stadje: Bar do Guedes. De eigenaar met een respectabele leeftijd staat steevast achter de bar. Hij is er echt altijd wordt verteld en kent Coxim als geen ander. Vroeger kwamen hier cowboys te paard uit de omgeving voor een borrel en muziek. Ondertussen heeft het paard plaats gemaakt voor een fiets en komen er af en toe toeristen zoals wij, maar de sfeer lijkt onverminderd. Al is het alleen maar door het ‘ouderwetse’ meubilair en de vele verkleurde foto’s die aan de muren zijn geplakt en laten zien hoe levendig het er in de bar aan toe kan gaan.
Na een lunch verlaten we Coxim en rijden in een uur naar Rio Verde om ons te settelen in de Pousada Vila Paraíso, gelegen in een mooi tropisch woud. We zijn de enige gasten blijkt. Alle kamers bevinden zich op de begane grond met voor de deur een hangmat. Een drankje pak je zelf uit de koelkast en onthoud je om bij vertrek af te rekenen. Het hotel grenst aan de Rio Verde rivier waarin we later een frisse duik nemen, aansluitend maken we een wandeling om daarna in de hangmat neer te strijken bij onze kamer. ‘s Avonds wordt er een smakelijke maaltijd bereid en sluiten we de dag af.
Dag 8. Rio Verde – Campo Grande
We gaan op pad voor een ecotrack langs de Rio Verde. Macedo is er ook bij, we zijn nog niet onderweg of hij ziet al een groep apen in de bomen. De wandeling is mooi, het water van de rivier kleurt telkens anders door de zonnestralen die zich een weg banen door de dichte vegetatie. We komen bij het eindpunt aan, een schitterende groene omgeving met kletterende watervallen. Ook dit keer zijn we weer de enige bezoekers. We klimmen op de rotsen voor een mooi uitzicht en zien scholen vissen als we het water inlopen. Eenmaal terug in de pousada, worden we tijdens de lunch getrakteerd op live muziek. De eigenaar heeft zijn gitaar tevoorschijn gehaald en zingt vol overgave.
We proeven van de cachaça die met vers geplukte passievrucht (maracuja) is gemixt en doen nog even een siësta voordat we naar Campo Grande worden gebracht. Het is nog zo’n 4 uur rijden, we komen in de avond aan.
Onze gids Ariel vergezelt ons tijdens het diner en neemt dan afscheid van ons. Hij is een geweldig betrokken gids, spreekt zeer goed Engels, lijkt onvermoeibaar en deelt zijn ziel en zaligheid met alles en iedereen. Of dit nu zijn gezin is, gasten of lokale mensen. Ook zet hij zich volledig in voor een duurzaam natuurbehoud.
Dag 9. Campo Grande – Sao Paulo
Het einde van ons Pantanal avontuur. In de de ochtend vertrekken we naar de luchthaven voor de vlucht naar Sao Paulo.
En dan nog even dit:
Amazone of Pantanal
De Amazone heeft natuurlijk de naam natuurgebied nummer 1 van Brazilië te zijn. De Pantanal biedt echter door de minder hoge begroeiing, een veel betere kans op het waarnemen van wilde dieren. Of je nu de Noord- of Zuid-Pantanal bezoekt het landschap laat zich het beste beschrijven als uitgestrekte weides en bossen met rivieren en meren. Trek je echt diep de Pantanal in dan kun je beter spreken over een ‘niemandsland’ en dien je rekening te houden met eenvoudige slaapadressen.
Reisseizoen
Terwijl je de Amazone het hele jaar kunt bezoeken, geldt voor de Pantanal een reisseizoen van april tot november. In de overige maanden regent het er zo heftig dat de rivieren buiten hun oevers treden, waardoor veel land onder water staat en het lijkt op een gigantisch moeras (Pantano = moeras).
Bonito en de Zuid-Pantanal
Veel toeristen kiezen voor een bezoek aan Bonito, een geweldig eco-paradijs in de groene natuur, met daarin grotten, meren, druipsteenformaties, watervallen en heldere rivieren. Je kunt hier zwemmen en snorkelen tussen honderden vissen. Hoewel je Bonito vanuit Campo Grande bereikt, ligt het niet in de Pantanal, maar wel in de buurt. Je kunt Bonito dus prima combineren met een bezoek aan, de zuidelijke regio’s van de Zuid-Pantanal.
Waarom Brazilië?
Brazilië is zo groot dat het onmogelijk is om het hele land te leren kennen, ook al heb je het, net als ik, vaker bezocht. Voor mij is Brazilië een land, anders dan alle andere landen in Zuid Amerika. Niet alleen anders omdat Brazilië het grootste land is, omdat er Portugees in plaats van Spaans wordt gesproken of omdat het van alle landen de mooiste stranden langs honderden kilometers kustlijn heeft, maar vooral anders omdat Brazilianen nu eenmaal anders zijn! En dat bedoel ik heel positief. Gastvrij, behulpzaam, toegankelijk, ze zijn altijd wel in voor een praatje, al is het met handen en voeten. Ik vind ze gewoon ontzettend leuk!
